شب "یلدا" شبی به درازای تاریخ

دهخدا چنین گفت یلدا واژه ای سریانی است به چم زایش و زادن یا میلاد و تولد
یکی از کهن ترین جشن های خانوادگی ایران بوده و شاید این رمز ماندگاری جشن های اینچنینی مانند نوروز و سیزده به در باشد...این جشن از روزگاران کهن درسرزمین ایران بوده وهست در این بلند ترین شب سال همه ی خانواده گرد هم آمده و با خوردن میوه و آجیل در نبرد خورشید وگرما برابر تاریکی و سرما خورشید را تا سپیده دم همراهی می کنند
خوردنی های ویژه ی این شب هندوانه انار آجیل خربزه و تخمه است
می گویند در گذشته ی دور دو روز پیش از فرا رسیدن شب چله مرد های جوان خوانچه های چهار گوش پر از میوه را به خانه های نامزد های خود می فرستادند و خانواده ی دختر نیز به جای آن تن پوش و پارچه ی نا دوخته را می فرستادند
فال حافظ و خواندن شاهنامه ی جاودان فردوسی از دیگر آیین های این شب است
این جشن به دوران پیش از زردشت بر می گردد به آیین میتراییسم(مهر پرستی) چون خورشید پس از یک شب دراز بالا می آید گویی دوباره زاده شده است و آن را روز زایش خورشید می دانستند که گویی با روز زایش مسیح در بیست و پنج دسامبر در پیوند باشد این جشن به اندازه ای که گاهشماری درست شده است کهن است
گویا فزون بر نام های شب چله و شب یلدا در گذشته به آن شب عموچله نیز می گفتند؟ بر اساس باور گذشتگان عمو چله نماد آشتی میان همسران است و از چند روز پیش از شب چله خانه را برای رسیدن عمو چله پاکیزه می کنند چیزی همانند بابا نویل
بی بی شرقی غزل چشم سیاهت شب یلدا رو چراغون می کنه
یه چیزی داره نگاهت منو تا معجزه مهمون می کنه